عفونت میکروبی معده یا هلیکوباکتر پیلوری (اچ پیلوری): علائم و درمان

کودکان بیش از بزرگسالان مستعد ابتلا به عفونت هلیکوباکتری هستند. علت این موضوع به خاطر عدم رعایت بهداشت در کودکان است و بنابراین خطر بروز عفونت تا حدودی به محیط و شرایط زندگی بستگی دارد. در صورتی که فرد شرایط زیر را داشته باشد، احتمال بروز عفونت در او بیشتر است:

در کشورهای در حال توسعه زندگی کند.

با افراد دیگری همخانه باشد که عفونت هلیکوباکتری دارند.

در خانه‌ی بسیار شلوغ زندگی کند.

دسترسی به آب داغ نداشته باشد که با کمک آن بتواند محیط را تمیز کند و باکتری را از بین ببرد.

امروزه مشخص شده است که زخم معده ناشی از استرس یا خوردن غذاهای اسیدی نیست بلکه بر اثر ابتلا به این باکتری می‌باشد. استفاده طولانی‌مدت از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی نیز خطر بروز زخم معده را افزایش می‌دهد.

علائم

اغلب افرادی که به عفونت هلیکوباکتری مبتلا هستند، هرگز دچار هیچ علائم یا نشانه‌ای نمی‌شوند. علت این موضوع مشخص نیست اما برخی از افراد به طور مادرزادی در برابر عوارض این عفونت، مقاومت بیشتری دارند. در صورتی که علائم و نشانه‌های ناشی از عفونت هلیکوباکتری بروز کند، می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

درد یا احساس سوزش در شکم

درد شکم که هنگام خالی بودن معده بیشتر است

حالت تهوع

بی‌اشتهایی

آروغ زدن زیاد

نفخ معده

کاهش وزن غیر اختیاری

عوارض ناشی از عفونت هلیکوباکتری می‌تواند شامل موارد زیر شود:

زخم‌های گوارشی: میکروب هلیکوباکتری می‌تواند غشای مخاطی در دیواره داخلی معده و روده کوچک را از بین ببرد. این موضوع موجب تشکیل زخم های باز شود.

التهاب غشای مخاطی معده: میکروب هلیکوباکتری می‌تواند موجب تحریک معده و در نتیجه گاستریت یا همان التهاب معده شود.

سرطان معده: ابتلا به میکروب هلیکوباکتری یکی از عوامل خطر برای ابتلا به برخی از انواع سرطان معده است.

در صورتی که بیمار علائم ابتلا به زخم معده را نداشته باشد، احتمالاً پزشک نیز تست وجود میکروب هلیکوباکتری را انجام نمی‌دهد. اما اگر بیمار این علائم را در حال حاضر داشته یا سابقه‌ی آن را در گذشته داشته باشد، بهترین کار این است که تست هلیکوباکتری انجام شود.

داروهایی مانند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی نیز می‌توانند به غشای داخلی معده آسیب بزنند، بنابراین لازم است که در ابتدا پزشک مطمئن شود که چه چیزی موجب بروز علائم در بیمار شده است تا بتواند روش درمانی مناسب را انتخاب کند. برای شروع، پزشک در مورد شرح‌حال و سوابق پزشکی بیمار سؤال کرده و سپس علائم او و داروهایی که مصرف می‌کند را چک می‌کند.

در بیمارانی که احتمال می‌رود به عفونت هلیکوباکتری مبتلا باشند، روش‌های تشخیصی زیر به قطعی کردن تشخیص کمک می‌کند:

آزمایش آنتی‌ژن هلیکوباکتری در مدفوع: این آزمایش بسیار حساس و خاص است و حتی در مراحل ابتدایی بروز عفونت هلیکوباکتری، جواب این تست مثبت خواهد بود. از این تست برای اطمینان از ریشه‌کن شدن باکتری پس از درمان نیز استفاده می‌شود.

تست اوره کربن در بازدم: این تست نیز دارای حساسیت بالا است و برای افرادی که به‌تازگی دچار این عفونت شده‌اند مناسب است اما برای پیگیری روند درمان مناسب نیست.

آنتیبیوگرام: این تست برای استفاده در مناطق جغرافیایی مناسب است که در آن میزان مقاومت در برابر مترونیدازول و کلاریترومایسین بالا است. در این مناطق، این آنتی‌بیوتیک‌ها نباید به عنوان اولین گزینه‌ی درمانی مورداستفاده قرار بگیرند.

در صورتی که شخصی به عفونت هلیکوباکتری دچار باشد اما هیچ علائمی نداشته باشد و همچنین در معرض خطر ابتلا به سرطان معده نیز نباشد، نیازی به انجام درمان نیست. سرطان معده و همچنین زخم معده وزخم اثنا عشر با میکروب هلیکوباکتری در ارتباط هشتند و بنابراین اگر کسی در بین نزدیکان بیمار به سرطان معده یا زخم اثنی‌عشر  یا معده مبتلاست، احتمالاً پزشک توصیه می‌کند که برای از بین بردن میکروب هلیکوباکتری اقدام شود. درمان میکروب هلیکوباکتری می‌تواند زخم معده را نیز برطرف کند و خطر بروز سرطان معده را کاهش دهد.

دارودرمانی

معمولاً لازم است که بیماران ترکیبی از دویا سه آنتی‌بیوتیک مختلف را مصرف کنند و همچنین داروی دیگری مصرف کنند که اسید معده را کاهش می‌دهد. کاهش دادن اسید معده موجب می‌شود که آنتی‌بیوتیک‌ها به نحو مؤثر‌تری عمل کنند. این درمان معمولاً به نام درمان سه‌گانه  یا چهاردارویی شناخته می‌شود.

 برخی از داروهایی که در این روش به کار می‌روند عبارتند از:

کلاریترومایسین /بیسموت /لووفلوکساسین/تتراسیکلین

مهار کننده‌های پمپ پروتون (PPI)، مانند لانسوپراازول (Prevacid)، اسموپرازول (Nexium)، پانوترازول (Protonix) یا رابپرازول (AcipHex)

مترونیدازول (برای هفت تا 14 روز)

آموکسی سیلین (برای هفت تا 14 روز)

تمامی درمان‌های انجام شده برای ریشه‌کن کردن باکتری دارای عوارض جانبی خاص با میزان شیوع بالا هستند (مانند حالت تهوع و احساس مزه فلز دردهان). در صورت بروز ضایعه پوستی، استفراغ و یا اسهال، درمان را متوقف کنید.

انتخاب روش درمان به سوابق پزشکی بیمار  و همچنین سابقه آلرژی به داروها در بیمار بستگی دارد. بعد از اتمام دوره‌ی درمان لازم است که آزمایش میکروب هلیکوباکتری انجام شود. در اغلب موارد برای ریشه‌کن کردن عفونت، تنها به یک دوره مصرف آنتی‌بیوتیک نیاز است اما در مواردی هم لازم است که بیش از یک دوره آنتی‌بیوتیک مصرف شود و دوره‌های بعدی از داروهای متفاوتی استفاده شود

بسیار مهم است که ما (تمامی افراد در جهان) درمان‌های طبیعی مناسبی برای مقابله با میکروب هلیکوباکتری پیدا کنیم چرا که مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک‌های ضد هلیکوباکتری روزبه‌روز در حال افزایش است و به نظر نمی‌رسد که این روند به این زودی‌ها رو به کاهش بگذارد.