کولیت اولسران

علل ایجاد بیماری کولیت اولسراتیو شناخته شده نیست. امروزه هیچ دلیل قانع کننده‌ای وجود ندارد که ثابت کند زخم روده در اثر عفونت ایجاد می‌شود یا مسری است. احتمالا فعالیت غیر طبیعی سیستم ایمنی در روده‌ها در ایجاد کولیت اولسراتیو نقش دارد. وظیفه سیستم ایمنی محافظت از بدن در برابر باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و دیگر مهاجمان خارجی خطرناک است.

به طور معمول، سیستم ایمنی فقط زمانی فعال می‌شود که بدن در معرض مهاجمان خطرناک قرار گیرد. اما در بیماران مبتلا به زخم روده، بدون وجود هیچ مهاجمی، سیستم ایمنی به طور غیر طبیعی و مزمن فعال می‌شود. تداوم فعالیت غیرطبیعی سیستم ایمنی باعث ایجاد التهاب و زخم در روده بزرگ می‌شود. آمادگی سیستم ایمنی برای فعالیت غیرطبیعی یک مشکل ارثی است. بنابراین، اقوام درجه یک (برادرها، خواهرها، فرزندان و والدین) بیشتر در معرض ابتلا به زخم روده قرار دارند

علائم اصلی زخم روده عبارتند از:

دل پیچه و درد شکم

اسهال

خونریزی از مقعد

همچنین در برخی افراد علائمی همچون تب، عدم احساس گرسنگی و کاهش وزن نیز دیده می‌شود. در موارد شدید، بیمار ۱۰ تا ۲۰ مرتبه در روز دفع اسهال خواهد داشت. کولیت اولسراتیو باعث ایجاد علائم دیگری همچون درد مفاصل، مشکلات چشمی یا بیماری کبدی می‌شود. در اکثر افراد، علائم زخم روده می‌آیند و می‌روند. حتی برخی از افراد ماه‌ها یا سال‌ها هیچ علائمی ندارند. سپس ناگهان بیماری عود می‌کند

انواع کولیت اولسراتیو

اولسراتیو پروکتیت (ulcerative proctitis): در این شکل از بیماری التهاب به رکتوم محدود می شود و در برخی از بیماران خونریزی مقعد تنها علامت بیماری است. سایر بیماران ممکن است دچار درد در ناحیه مقعد ، احساس ضرورت در دفع مدفوع یا ناتوانی دردفع (علیرغم میل به آن) گردند. این نوع از کولیت اولسراتیو خفیف ترین نوع از بیماری است.

پروکتوسیگموئیدیت (proctosigmoiditis): این شکل از بیماری مقعد و پایین ترین بخش کولون که کولون سیگموئید نام دارد درگیر می کند. اسهال خونی، کرامپ های شکمی، درد و کاهش توانایی در دفع ادرار و مدفوع با این شکل از بیماری در ارتباطند.

کولیت سمت چپ (left-side colitis): در این شکل از بیماری همانطور که از نامش پیداست التهاب از قسمت بالای کولون سمت چپ به سیگموئید و کولون نزولی (پایین رو) گسترش میابد. علائم این نوع بیماری شامل اسهال خونی، کرامپ های شکمی، درد سمت چپ و کاهش وزن ناخواسته می باشد.

پانکولیت (pancolitis ): این فرم از بیماری تمام کولون را درگیر می کند و باعث ایجاد دوره های کوتاه مدت اسهال خونی می گردد (که ممکن است شدید باشد)، و از دیگر علائم قابل توجه عبارتند از: درد و کرامپ شکمی، ضعف و بی حالی و کاهش وزن.

کولیت شدید (fulminant colitis): صورتی نادر و خطرناک از بیماری کولیت اولسراتیو که تمام کولون را درگیر می کند و باعث درد شدید، اسهال شدید و گاهی مشکلاتی نظیر سوراخ شدن کولون و مگاکولون سمی می شود که این مشکلات در اثر متورم شدن شدید کولون رخ می دهند. روند بیماری کولیت اولسراتیو از دوره های حاد تا دوره های بهبود متفاوت است. اما با گذر زمان شدت بیماری یکسان می ماند و اغلب مبتلایان به انواع خفیف تر بیماری به سمت علائم شدیدتر پیش نمی روند.

برای تشخیص بیماری، پزشک بیمار را معاینه کرده و سوالاتی در مورد علائم موجود از بیمار می‌پرسد و آزمایش‌هایی نیز برای او تجویز می‌کند. آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کنند که بیماری‌های دیگری مانند بیماری کرون (ورم و التهاب روده)، سندرم روده تحریک پذیر و دیورتیکولیت که علائمی شبیه به علائم زخم روده دارند را تشخیص دهد.

آزمایش‌هایی که برای بیمار تجویز می‌شوند عبارتند از:

کولونوسکوپی: در کولونوسکوپی پزشک از یک لوله باریک و قابل انعطاف برای مشاهده درون روده استفاده می‌کند. برای انجام کولونوسکوپی، بیمار روی تخت دراز می‌کشد و پزشک یک کولونوسکوپ را وارد مقعد بیمار کرده و به آرامی آن را در راست روده و به سمت کولون هدایت می‌کند. برای کمک به دید بهتر، این لوله، روده بزرگ را از هوا پر می‌کند تا متخصص گوارش بهتر بتواند درون روده بزرگ را مشاهده کند. دوربینی که سر لوله تعبیه شده، یک تصویر ویدئویی از پوشش داخلی روده را روی مانیتور نمایش می‌دهد و متخصص بیماریهای گوارش می‌تواند با دقت بافت‌های داخلی روده بزرگ و مقعد را بررسی کند. ممکن است پزشک چندین مرتبه بیمار را تکان داده و محل اسکوپ را برای مشاهده بهتر، تنظیم کند. زمانی که اسکوپ به دهانه ورودی روده کوچک رسید، متخصص گوارش به آرامی اسکوپ را جابجا کرده و مجددا پوشش داخلی روده بزرگ و مقعد را بررسی می‌کند و در صورت نیاز هم‌ زمان نمونه‌ای از پوشش داخلی روده بزرگ برمی‌دارد.

آزمایش خون، برای بررسی وجود عفونت یا التهاب انجام می‌شود.

آزمایش مدفوع برای بررسی وجود خون، عفونت و گلبول‌های سفید و مقدار کالپروتکتین انجام می‌شود

ام ار کولونوگرافی یا سی تی کولونوگرافی

با اینکه هیچ دارویی نمی‌تواند کولیت اولسراتیو را درمان کند، اما بسیاری از داروها می‌توانند علائم بیماری را کاهش دهند.

 اهداف دارودرمانی عبارتند از:

بهبود بیماری و نگه داشتن بیمار در حالت بهبود یافته

بالا بردن کیفیت زندگی فرد

بسیاری از افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو برای تمام عمر به دارو درمانی نیاز دارند، مگر اینکه روده بزرگ و راست روده آنها توسط جراحی برداشته شود.

 داروهای مصرفی عبارتند از:

آمینو سالیسیلیک اسیدها داروهایی هستند که دارای آمینو سالیسیلیک اسید 5 می‌باشند. آمینو سالیسیلیک اسید 5 به کنترل التهاب کمک می‌کند. معمولا پزشکان از آمینو سالیسیلیک‌ها برای درمان افرادی که علائم خفیف یا متوسط دارند و یا برای نگه داشتن بیمار در حالت بهبودی استفاده می‌کنند.

کورتیکو استروئیدها که به نام استروئیدها نیز شناخته می‌شوند به کاهش فعالیت سیستم ایمنی و کاهش التهاب کمک می‌کنند. پزشک داروهای کورتیکو استروئید را برای افرادی که علائم شدید دارند، و افرادی که آمینوسالیسیلات‌ها برای آنها مفید نبوده، تجویز می‌کنند. معمولا کورتیکو استروئیدها برای مدت طولانی تجویز‌نمی‌شوند.

داروهای تعدیل کننده سیستم ایمنی داروهایی هستند که فعالیت سیستم ایمنی را کاهش داده و منجر به کاهش التهاب روده می‌شوند. این داروها باید بین چند هفته یا حتی تا سه ماه مصرف شوند تا اثر آنها مشخص شود.

داروهای بیولوژیک داروهایی هستند که پروتئینی به نام عامل نکروز توموری که توسط سیستم ایمنی تولید می‌شود را هدف قرار می‌دهند. داروهای بیولوژیک با خنثی کردن عامل نکروز توموری، باعث کاهش التهاب در روده بزرگ می‌شوند. درمان‌های ضد عامل نکروز توموری، مخصوصا در افرادی که به دیگر روش‌های درمانی جواب نداده‌اند، سریع عمل کرده و باعث بهبودی بیمار می‌شوند

برخی از افراد برای درمان زخم روده نیاز به جراحی دارند. اگر التهاب و زخم‌های بیمار با دارو یا دیگر روش‌های درمانی کنترل نشوند، پزشک انجام جراحی را برای بیمار تجویز می‌کند. همچنین اگر بیمار دچار عوارض ناگهانی زخم روده مانند خونریزی شدید یا پارگی روده شود نیز باید جراحی انجام شود. در برخی از بیماران اگر علائم بیماری مانع انجام کار و فعالیت‌های روزمره شود، بیمار درخواست جراحی می‌کند. برداشت تمام روده، از جمله مقعد، باعث بهبود زخم روده می‌شود. جراح عمل جراحی را در بیمارستان انجام می‌دهد.

 برای برداشت روده بیمار و درمان کولیت اولسروز دو نوع جراحی وجود دارد:

پروکتو کولکتومی و ایلئوستومی

در این جراحی که به نام ایلئوستومی دائم یا ایلئوستومی بروک نیز شناخته می‌شود، جراح روده بزرگ و مقعد را برداشته و خروجی مقعد را می‌بندد. سپس شکافی در شکم بیمار ایجاد می‌کند که استوما نامیده می‌شود. پس از جراحی، مواد زائد بدن از روده کوچک به استوما رفته و به کیسه استومی که کیسه‌ای پلاستیکی است، می‌ریزند. با اینکه بیمار کیسه استومی دارد اما می‌تواند کار کند، دوستان نزدیک داشته باشد و ورزش کند.

پروکتوکولکتومی و مخزن ایلئال (روده ای مقعدی)

رایج‌ترین روش جراحی برای بهبود کولیت اولسراتیو، عمل جراحی کیسه لگنی یا آناستاموز آنال کیسه ایلئام است. در این عمل، جراح روده بزرگ و راست روده را برداشته و یک مقعد جدید به نام کیسه جی در خارج از روده کوچک بیمار قرار می‌دهد. در این نوع جراحی، بیمار حرکات روده‌ای داشته و نیاز به استفاده از سرویس بهداشتی دارد. در این روش، بیمار نیاز به کیسه استومی ندارد. این روش به دو جراحی با فاصله دو ماه نیاز دارد

درمان کامل پس از هر دو جراحی بین 4 تا 6 هفته طول می‌کشد